- SCAM -
Czym jest SCAM?
SCAM jest to forma oszustwa polegająca na wzbudzeniu u kogoś zaufania, a następnie wykorzystanie tego zaufania w celu wyłudzenia pieniędzy lub danych osobowych. Sprawcy oszustw stosują coraz bardziej wyrafinowane metody, w tym często z wykorzystaniem socjotechniki.
Najczęściej proceder ten polega on na masowo rozsyłanej korespondencji w formie elektronicznej, bezpośrednim kontakcie telefonicznym bądź różnego typu zabiegom z wykorzystaniem stron internetowych.
Jakie są rodzaje przestępstw oszustwa typu SCAM?
Do podstawowych typów oszustw z wykorzystaniem socjotechniki należą oszustwo na wnuczka, policjanta lub z użyciem popularnych serwisów ogłoszeniowych typu OLX czy Vinted. Ofiara scamera jest przekonana, że dzwoni do niej policjant, urzędnik bądź pracownik banku i wykonuje wszelkie polecenia, jakie zostają jej wydane, co w rezultacie kończy się pozyskaniem przez oszusta danych osobowych lub haseł. Coraz częściej do oszustw tego typu dochodzi z wykorzystaniem technologii AI (sztucznej inteligencji) w ramach tzw. deepfake’ów.
Inne powszechne scamy w Internecie to:
- Phishing – czyli wyłudzenie danych i innych wrażliwych informacji. Pozyskane dane są najczęściej wykorzystane do dokonania przelewu, zaciągnięcia pożyczki lub otwarcia nowego rachunku bankowego
- Spear phishing – spersonalizowany atak mailowy, polegający na wysyłaniu wiadomości do jak największego grona odbiorców, skierowany do wyselekcjonowanej uprzednio grupy
- Smishing – oszustwo opierające się na wysyłaniu wiadomości zawierających linki ze złośliwym oprogramowaniem, np. do fałszywych stron internetowych lub z prośbą o dokonanie drobnej dopłaty do przesyłki kurierskiej czy rachunku za prąd
- Vishing – inaczej voice phishing. Ten rodzaj oszustwa nie wymaga zaawansowanej wiedzy informatycznej i polega na wyłudzeniu danych w trakcie rozmowy telefonicznej. Oszust może podszywać się pod przedstawiciela instytucji publicznej lub znaną danemu rozmówcy osobę, np. do pracownika dzwoni scammer podszywający się pod przełożonego lub prezesa firmy i prosi o udostępnienie mu konkretnych informacji. Pracownik może zostać wmanipulowany w oszustwo przez użycie narzędzi zmieniających barwę głosu.
Czy w ostatnich latach wzrasta ilość oszustw typu SCAM?
Na świecie odnotowuje się wysoką dynamikę wzrostu oszustw polegających na wyłudzeniach. Duża część z nich jest realizowana za pomocą urządzeń mobilnych a ataki polegają na próbach przejęcia danych do logowania do aplikacji banku bądź operatora finansowego. Największy wzrost ataków został zarejestrowany na rynkach wschodzących, w których postępuje transformacja cyfrowa a bankowość elektroniczna ma coraz większe znaczenie i liczbę klientów.
Aby lepiej zobrazować skalę omawianego zjawiska, należy zauważyć, że wartość wyłudzonych przez przestępców środków finansowych w atakach hackerskich, phishingowych i innego rodzaju scamach tylko w pierwszej połowie 2024 roku wyniosła setki milionów dolarów.
W Polsce, z raportów przekazywanych przez banki wynika, że liczba i wartość oszustw obejmuje przede wszystkim transakcje dokonywane kartami oraz za pośrednictwem polecenia przelewu, przy czym w przypadku liczby oszustw dominujące są transakcje kartą w jeżeli chodzi o wartość transakcji to są to transakcje dokonywane za pośrednictwem polecenia przelewu. Istotnym również jest, że w ostatnich latach ponad 85% oszustw z użyciem transakcji kartą zostało przeprowadzonych za granicą.
Zakres świadczonych przez kancelarię Kopeć & Zaborowski usług prawnych w zakresie oszustw typu SCAM to:
- pomoc prawna w zakresie reagowania na przypadki oszustwa, w tym m.in. kontakt z instytucjami finansowymi, a także pomoc w zgłoszeniu incydentu za pomocą strony internetowej – zespołu reagowania na incydenty komputerowe CERT Polska https://incydent.cert.pl/
- doradztwo prawne mające na celu naprawienie szkody wyrządzonej przestępstwem, w tym sporządzanie zawiadomień o podejrzeniu popełnienia przestępstwa
- reprezentacja Klienta jako pokrzywdzonego w postępowaniach karnych zarówno na etapie postępowania przygotowawczego jak i sądowego
- wsparcie w bieżących kontaktach z organami ścigania oraz wymiarem sprawiedliwości
- współpraca z biegłymi z zakresu informatyki
- prowadzenie szkoleń z tematyki oszustw typu SCAM.
Masz problem? Potrzebujesz wsparcia w związku z oszustwem typu SCAM? Nie zwlekaj!
Skontaktuj się z nami!
FAQ - Najczęściej zadawane pytania
Czym jest scam?
Scam to forma oszustwa, najczęściej występująca w internecie, polegająca na celowym wprowadzeniu osoby w błąd w celu uzyskania od niej korzyści finansowej, danych osobowych lub dostępu do zasobów (np. konta bankowego czy portfela kryptowalut). Scamy przybierają różne postaci – od fałszywych ofert sprzedaży, przez wyłudzenia „na inwestycje”, aż po phishing i ataki socjotechniczne. Choć mają różną formę, ich wspólnym mianownikiem jest obietnica szybkiego zysku lub wyjątkowej okazji, której celem jest skłonienie ofiary do pochopnych działań.
Jakie są najczęstsze rodzaje scamów internetowych?
Do najpopularniejszych form zalicza się: phishing – podszywanie się pod bank, firmę kurierską czy urząd, aby wyłudzić loginy, hasła i dane kart płatniczych, oszustwa inwestycyjne – fałszywe platformy obiecujące szybki zwrot z inwestycji, np. w kryptowaluty, złoto czy nieruchomości, scamy sprzedażowe – fikcyjne sklepy internetowe lub osoby prywatne oferujące towary, które nigdy nie zostaną wysłane, romance scam – wyłudzanie pieniędzy przez osoby podające się za „partnerów” poznanych online, lottery scam – fałszywe informacje o rzekomej wygranej, wymagające wpłaty opłat manipulacyjnych.
Czym scam różni się od klasycznego oszustwa?
Scam to w istocie szczególna forma oszustwa, często oparta na masowej komunikacji i internecie. Klasyczne oszustwo (np. wyłudzenie umową) zwykle jest bardziej indywidualne i wymaga bezpośredniego kontaktu, natomiast scam wykorzystuje skalę i łatwość dotarcia do wielu ofiar jednocześnie. Przestępcy wysyłają tysiące wiadomości e-mail czy SMS-ów, licząc na to, że choć niewielki odsetek osób da się oszukać.
Jak rozpoznać scam?
Najczęściej można zauważyć kilka charakterystycznych cech: nagła propozycja „inwestycji życia” lub „wyjątkowej okazji”, presja czasu – wiadomości z prośbą o natychmiastowe działanie, błędy językowe i stylistyczne w komunikacji (często tłumaczenia automatyczne), prośba o udostępnienie danych logowania, skanów dokumentów lub dokonanie przedpłaty, nietypowe adresy e-mail i linki kierujące do fałszywych stron. Świadomość tych sygnałów ostrzegawczych jest kluczowa do uniknięcia strat.
Jakie konsekwencje mają scamy dla ofiar?
Skutki mogą być bardzo dotkliwe i obejmować: utratę środków finansowych (czasem oszczędności życia), przejęcie danych osobowych, które następnie są wykorzystywane do zaciągania kredytów lub dalszych oszustw, utratę poczucia bezpieczeństwa i zaufania do transakcji internetowych, w przypadku firm – utratę reputacji lub danych klientów, jeśli dojdzie do wycieku informacji.
Czy scam jest w Polsce ścigany jako przestępstwo?
Tak. Scam, jako forma oszustwa, podlega penalizacji z art. 286 Kodeksu karnego. Grozi za niego kara od 6 miesięcy do 8 lat pozbawienia wolności. W przypadku działalności zorganizowanej (np. grup przestępczych) lub oszustw na dużą skalę kary mogą być jeszcze surowsze. Osobno mogą wchodzić w grę przepisy o fałszowaniu dokumentów, wyłudzeniu danych, a także ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów w przypadku podszywania się pod przedsiębiorców.
Jak można udowodnić, że padło się ofiarą scamu?
Dowody zależą od rodzaju scamu, ale mogą obejmować: historię przelewów bankowych, zrzuty ekranu wiadomości e-mail, SMS-ów, stron internetowych, dane nadawcy (np. adres e-mail, numery kont bankowych), zgłoszenie do banku w celu zablokowania płatności, opinię biegłych informatyków w przypadku phishingu czy malware. Ważne jest, by jak najszybciej zabezpieczyć te materiały i zgłosić sprawę organom ścigania.
Co zrobić, jeśli podejrzewam, że mam do czynienia ze scamem?
Najlepsze kroki to: nie klikać w podejrzane linki i nie otwierać załączników, nie przekazywać pieniędzy i danych osobowych, zweryfikować dane kontaktowe nadawcy (np. bezpośrednio w banku lub firmie kurierskiej), zgłosić podejrzane działania do CERT Polska, policji lub UOKiK, skontaktować się z kancelarią prawną w celu oceny ryzyka i ochrony interesów.
Jak kancelaria prawna może pomóc osobom poszkodowanym przez scam?
Zakres pomocy obejmuje: sporządzenie i złożenie zawiadomienia o przestępstwie, odzyskiwanie utraconych środków poprzez działania prawne, także wobec pośredników finansowych, reprezentację klienta przed policją, prokuraturą i sądem, analizę ryzyka dalszych wyłudzeń oraz wskazanie działań zapobiegawczych, wsparcie w zakresie ochrony danych osobowych i reputacji, jeśli sprawa dotyczy firmy.
Jak chronić się przed scamem?
Podstawowe sposoby ochrony to: nieudostępnianie poufnych danych przez e-mail czy telefon, korzystanie wyłącznie z bezpiecznych kanałów płatności, weryfikacja kontrahentów i stron internetowych, instalowanie aktualnego oprogramowania antywirusowego, ustawienie dwuskładnikowego logowania w bankowości i serwisach online, edukacja w firmach i rodzinach – im większa świadomość, tym mniejsze ryzyko, że ktoś padnie ofiarą oszustwa.