- Audyty karne i śledcze (karne due diligence) -

Co to jest audyt karny / śledczy ? 

Audyt  rozumiany jest najczęściej jako kontrola przedsiębiorstwa pod względem finansowym i organizacyjnym. Może stanowić wycenę jego majątku, analizę perspektyw jego rozwoju czy ocenę sposobu dotychczasowego postępowania. Powyższa definicja audytu zaczerpnięta została ze słownika języka polskiego.

Audyt karny i audyt śledczy (zwany też audytem wewnętrznym) jest szczególną formą badania, mającą na celu wykrycie lub analizę nieprawidłowości, nadużyć lub nielegalnych działań wewnętrznych, których wystąpienie może skutkować mogą odpowiedzialnością karną.

Audyt karny i  śledczy jest specyficzną formą badania – ma prowadzić do oceny czy funkcjonowanie przedsiębiorstwa lub nawet pojedynczego procesu w ramach jego struktur – może wiązać się z koniecznością zastosowania przepisów prawa karnego wobec osób odpowiedzialnych za prowadzenie spraw podmiotu lub odpowiedzialnych za ten pojedynczy proces.

Audyt śledczy, inaczej nazywany jest także audytem dochodzeniowym, czy z języka angielskiego – jako Criminal compliance.

Jakie są cele audytu karnego / śledczego? 

Audyt karny i śledczy (audyt wewnętrzny) ma na celu z jednej strony wykrywanie i zapobieganie zagrożeniom oraz odpowiedzialności karnej, z drugiej strony – jeśli przeprowadza się go już po stwierdzeniu nieprawidłowości, może mieć na celu znalezienie najlepszej możliwej reakcji na niekorzystne ustalenia wewnątrz organizacji. 

Wdrożenie adekwatnych do sytuacji działań może mieć na celu na zminimalizowanie lub wyeliminowanie odpowiedzialności karnej, a także uniknięcie nieprawidłowości w przyszłości.

Kto powinien przeprowadzić audyt karny / śledczy? 

Audyt śledczy i karny jest narzędziem, które powinno być wykorzystywane przez  instytucje, przedsiębiorstwa lub osoby, które podejrzewają nieprawidłowości w strukturach za które są odpowiedzialne lub mają na celu zapobieżenie temu, aby się na takie nieprawidłowości się narażać.

Za podstawową funkcją audytu karnego i śledczego można zatem uznać wykrywanie nieprawidłowości –  oszustw, defraudacji czy działania bez uprawnień w ramach przedsiębiorstwa oraz implementację działań prewencyjnych.

Wykrycie nieprawidłowości może służyć zarówno osobom aktualnie odpowiedzialnym za prowadzenie spraw badanego podmiotu (co do zasady zarząd) co jest dość oczywiste – do wspomnianego zminimalizowania lub wyeliminowania negatywnych skutków nieprawidłowości.

Przeprowadzenie audytu śledczego może służyć także samemu podmiotowi np. poprzez zgromadzenie materiałów możliwych do wykorzystania w istniejących lub przyszłych postępowaniach karnych przeciwko osobom, które w przeszłości, jako osoby odpowiedzialne za prowadzenie spraw spółki – dopuściły się takiego niedopełnienia wewnętrznych procedur lub standardów, które doprowadziły lub mogły doprowadzić do szkody finansowej po stronie badanego podmiotu lub w inny sposób stanowiły o popełnieniu przestępstwa.

Przeprowadzenie audytu karnego i śledczego może zatem z jednej strony uchronić przed odpowiedzialnością karną, z drugiej strony może być wykorzystane do doprowadzenia do poniesienia odpowiedzialności karnej przez określone osoby co z kolei otwiera drogę do naprawienia przez nich wyrządzonej szkody.

Czy przeprowadzenie audytu karnego i śledczego należy przeprowadzić w przypadku wykrycia nieprawidłowości?

Audyt karny i śledczy ma swoje funkcje nie tylko w przypadku wykrycia nieprawidłowości. Szczególnie w przypadku struktur o wysokim stopniu skomplikowania, wielopoziomowych czy dynamicznie zmieniających swoje procedury – lub z drugiej strony, funkcjonującego bez skrupulatnie przygotowanych procedur – przeprowadzenie audytu karnego i śledczego może uchronić osoby odpowiedzialne za prowadzenie przedsiębiorstwa od odpowiedzialności.

Skutkiem stwierdzenia nieprawidłowości w przypadku audytu karnego i śledczego powinno być wprowadzenie zmian w funkcjonowaniu przedsiębiorstwa.

Przeprowadzenia audytu śledczego i karnego nie powinno rozpatrywać się tylko przez pryzmat uniknięcia odpowiedzialności po stwierdzeniu istnienia nieprawidłowości. Audyt śledczy i karny może takiej sytuacji zapobiec na przyszłość. 

Czy przeprowadzenie audytu karnego i śledczego po wykryciu nieprawidłowości jest konieczne?

Audyt karny i śledczy w przypadku wykrycia nieprawidłowości w przedsiębiorstwie nie jest konieczny z formalnego punktu widzenia. Jest jednak konieczny z wielu innych powodów – jest narzędziem pozwalającym na uniknięcie lub zminimalizowanie odpowiedzialności karnej, wykazanie najwyższej staranności oraz zapobieżenie dalszym nadużyciom.

Przeprowadzenie audytu karnego i śledczego, szczególnie w przypadku obaw o podjęcie postępowania przez organy państwa jest jedyną metodą pozwalającą na oszacowanie zakresu działań i odpowiedzialności oraz posiadanie jakiegokolwiek wpływu na dalsze losy sprawy.

Jaki obszar jest najczęściej objęty zakresem audytu karnego i śledczego? 

Nie sposób wyczerpująco określić wszystkich możliwych pól działania dla audytorów karnych i śledczych, z uwagi na mnogość obszarów, które będą kwalifikowały się do audytu który będzie można określić karnym lub śledczym.

Najczęściej jednak w obszar działania audytu karnego i śledczego wejdą okoliczności związane z potencjalnymi lub rzeczywistymi nieprawidłowościami w uzyskiwaniu wsparcia w ramach  środków europejskich – współfinansowania przedsięwzięć ze środków UE i związanej z tym odpowiedzialnością karną z art. 297 kodeksu karnego, oszustwa i odpowiedzialności z art. 286 kodeksu karnego czy tzw. niegospodarności menedżerskiej określonej w przepisach karnych przez art. 296 k.k. W zw. z dysponowaniem przez organy skarbowe coraz lepszych narzędzi do wykrywania nieprawidłowości – audyty śledcze i karne bardzo często dotyczą tzw. nierzetelnych faktur, które penalizują artykuły 62 kodeksu karnego skarbowego oraz 271 kodeksu karnego.

Audyty śledcze w praktyce najczęściej dotyczą obszaru zakupów, IT, oraz usług zewnętrznych np. usług marketingowych, PR czy usług prawnych.

Jak wygląda w praktyce przeprowadzanie audytu karnego i śledczego?

Przeprowadzanie audytu karnego i śledczego często wiąże się z wykorzystaniem narzędzi i technik śledczych podobnych do tych, którymi dysponują organy ścigania. Może to wiązać się m.in. z przeprowadzeniem białego wywiadu, wywiadu gospodarczego czy wykorzystaniem narzędzi informatyki śledczej. 

Z naszej praktyki wynika, że niemal w każdym przypadku audytu – przeprowadza się także rozmowy z osobami odpowiedzialnymi za prowadzenie spraw badanego podmiotu lub odpowiedzialnymi za konkretne procesy czy elementy funkcjonowania firmy.

W większości przypadków praca audytora śledczego rozpoczyna się od określenia zakresu badania i jego harmonogramu, który jednak z uwagi na „śledczy” charakter czynności – może ulegać zmianie wraz z nowymi ustaleniami. W praktyce audyt zaczyna się od rozmów z władzami podmiotu (właściciel, rada nadzorcza, zarząd) oraz wstępnego badania dostarczonej dokumentacji.

Usługi kancelarii Kopeć & Zaborowski w zakresie przeprowadzania audytów śledczych i karnych obejmują m.in.:

• badanie rzetelności prowadzenia ksiąg rachunkowych, ocenę prawidłowości sprawozdawczości finansowej oraz podatkowej;
• weryfikację transakcji w kontekście możliwych nadużyć, ocenę ryzyka zarzutów nierzetelnych faktur i oszustw podatkowych;
• przeprowadzanie oceny kompletności i rzetelności dokumentacji związanej z korzystaniem ze środków publicznych, w tym funduszy unijnych, ocenę ryzyka stwierdzenia nieprawidłowości w procesach uzyskiwania i rozliczeń dotacji;
• badanie odpowiedzialności karnej menadżerów – ocenę należytej staranności kadry zarządzającej, ocenę gospodarności przedsięwzięć biznesowych;
• informatykę śledczą;
• wszechstronną ocenę struktur, podziałów obowiązków oraz odpowiedzialności w organizacji.

Masz problem? Potrzebujesz wsparcia w zakresie przeprowadzenia audytu śledczego lub karnego? Nie zwlekaj!

Skontaktuj się z nami!